Artìculu Facebook di u 27/04/17
A mufra (a fèmina) + L’arghjetu (u masciu) → U vàccialu (u chjucu).
A pupulazioni di Còrsica conta attualamenti 1200 individa* sparti in dui loca : in Bavedda è in Ascu. In i tempa staghjìa in tutti i muntagni à mezu à a Còrsica. Po troppu caccighjatu hà finitu par sparì in u centru stacchendu dui pupulamenta. Hè prutettu dipoi 1953, ma certi ani cuntinuatu à tumballu… In 1990 ùn cuntaia più chè 600 individa. Di più in più prutettu è rispittatu dinò, i so iffittiva sò oramai duppiati. È puri, ferma una spezia « minacciata »…
Mufri ùn ci n’hè solu in Còrsica. À l’urìcini hè un animali chì veni da l’Asia (in China ani ritrovu fussili vechji di un millionu d’anni fà). Hà finitu par ispàrghjasi à nantu à u cuntinenti amiricanu è u cuntinenti aurupeu. In Còrsica affacca versu 6000 anni nanzi à Cristu, intruduttu da l’òmini chì n’avìani fattu un animali mansu. Finisciarà par vultà à unu statu salvàticu furmendu a pupulazioni di Còrsica. Semu à u niulìticu è dipoi mai hè sparitu. A spezia corsa hè dunqua andèmica, cù unipochi di caràttari pròprii, frà altri a so taglia chì ni faci u più chjucu di tutti l’arghjeta.
Parechji volti a mufra corsa hè stata riintrudutta in d’altri paesa. Fusti u casu in varii loca di Francia indu’ l’animali si porta bè, à tal puntu chì ci hè bisognu di tantu in tantu, di caccighjallu par arrigulà a pupulazioni. Paradussalamenti, in Còrsica, d’indu’ hè uricinariu ùn hè u casu. Infatti, al di là di a caccia, hè a prissioni umana in ginirali chì raprisenta una minaccia pà a mufra : l’attività spurtivi (canyoning, quad, attippà i tighjali, trail…), i cacciamossi à u signari, a prisenza di ghjàcari, i foca di furesti… À l’inversu a diminuzioni di l’attività pastureccia hà lacatu a machja impatrunìsciasi di loca indu’ l’arghjeta ci pudìani truvà arba da manghjà.
Ancu assà mori sforza sò fatti da l’agenti di u Parcu Naturali par aiutà l’animali à fà crescia i so iffittiva (cuntabilizati cù l’aiutu di l’Uffiziu di a Caccia chì usa d’un alicòttaru è di u GPS). Hè cussì ch’in Quenza asisti una struttura par addivalli. Animali sò stati chjappi in u principiu di u 2000 è missi daretu à una sarrenda di parechji chilòmitri in a furesta. Sò ancu pasciuti è dipoi drentu si riprudùcini (ci hè oghji una trintina di bestii). ‘Ssa chjostra custituisci una riserva chì in u futuru aiutarà forsa à allargà i dui duminia di prisenza (Ascu è Bavedda) di l’arghjeta è po ancu à pupulà u centru di a Còrsica.
*Rifarenzi attuali : Jérôme Franchi, animatori di u Parcu di Còrsica
#MouflonCorse #CorsicanMouflon
Da leghja : a rivista Stantari nùmaru 4 (artìculu di César Mattei)
Ritrattu : https://pixabay.com/en/mouflon-wildlife-park-nature-animal-614733/