– usciintificuchju.com – Luni u 19 di marzu 2018
U Sciintificuchju teni à renda umaghju à u famosu astrufìsicu brittànicu Stephen Hawking, mortu u màrcuri 14 di marzu à 76 anni. Com’è a dici eddu stessu hà cunsacratu a so vita à « a capiscitura tutali di l’Universu ». Toccu da una malatìa diginirativa, era paralizatu è ubligatu à stà in un carrigonu. Era unu sciintìficu mori cunnisciutu da tutti : da i sciintìfichi è da l’aienti in carrughju.
Dicìa « So’ sicuru chì u me disavantaghju fìsicu hà unu raportu cù a me cilibrità. Tamantu cuntrastu chì ci hè da i me capacità fìsichi limitati à a stesa maiori ch’edda riprisenta l’Universu ch’e studieghju. Hè quissa chì affascineghja l’aienti. »
Stephen Hawking hè natu in Oxford l’8 di ghjinnaghju 1942. Studiarà l’astrunumìa in cambridge. Hà 21 anni impara ch’eddu soffri da sclirosa latirali amiutròfica o malatìa di Charcot. Pianu pianu hè cundannatu à diclinà.
A SO LUNGIVITÀ HÈ STATA UN MISTERIU
Di règula si campa pocu cù ‘ssa malatìa chì s’attacca à i niurona rispunsèvuli di u cuntrollu di i mùscula vulintarii. À principiu i mèdichi li daghjìani solu dui anni… Or hà riisciutu hà campà più di 50 anni chè privista : un veru misteriu pà i circadori.
U fattu si stà chì quantunqua Hawking s’hè pianu pianu amminutitu. In u 1974 ùn si pò più nutrì o sorta da u so lettu da par eddu. In u 1985 perdi l’usu di a parola è si sprimi cù un urdinatori ma u so spirìtu eddu cuntinueghja à essa pirfurmenti. Hà studiatu a fìsica è l’astrunumìa è farà ricerca à nantu à a gravità quàntica, tiurìa chì assuciendu a micànica quàntica è a rilatività ginirali, s’intaressa à i finòmini chì impègnani mori materia è mori inirgìa in u spaziu. In l’anni 70 sviluppa l’idea chì i tafona neri, in più d’assorba tutta a materia è u lumu chì li pàssani à cantu, prudùcini un irradiamentu. Duvintarà ciò chì i sciintìfichi chjàmani « l’irradiamentu d’Hawking »… À 32 anni duventa u più ghjòvanu membru di l’accademia sciintìfica brittànica, a Royal Society…
UNU SCIINTÌFICU PUPULARU
À tempu ch’eddu apprufundisciarà i so travadda à nantu à l’urìcini di l’Universu, u tiuricistu publicheghja in u 1988 « Una corta stodia di u tempu », par ispiigà à un pùblicu largu i principa di a cusmulugìa, da u big bang à a tiurìa di i cordi. U sucessu hè statu strasurdinariu è u lipru si vindarà à miliona è miliona d’asimplaria.
Tandu, Hawking hà da multiplicà i so intarvinzioni par prumova a ricerca tuttu privinendu di i so dirivi pussìbuli. Ghjoca ancu in parechji sirìi à successu com’è Star Trek, The Big Bang Theory è The Simpsons è faci lipra pà i chjuchi, po canta cù a so boci sintètica cù U2 o Pink Floyd o ancu i Monty Python. Era un omu cussì famosu chì ancu un astiròidu porta u so nomu. Oramai hè cuddatu à riunghja i steddi ch’eddu ùn hà cissatu di cuntimplà.
Da leghja : http://www.lemonde.fr/disparitions/article/2018/03/14/l-astrophysicien-britannique-stephen-hawking-est-mort_5270467_3382.html
https://sciencepost.fr/2018/03/la-longevite-de-stephen-hawking-est-un-veritable-mystere/
Dissegnu : U Sciintificuchju
U Sciintificuchju 