– usciintificuchju.com – Marti u 24 d’aprili 2018
Dopu à un arrestu durenti à u inguernu, u CERN hà annunciatu ch’eddu ripiddaia i so spirienzi chì fàcini impittà i fascia di prutona…
Una uccasioni pà U Sciintificuchju par ispiigà à tuttu inghjunu ciò ch’eddu hè u CERN.
U nomu stessu currispondi à un acrònimu in francesu chì voli dì « Conseil européen pour la recherche nucléaire ». Era una struttura pruvisoria illaburata in u 1952 è incaricata di sbuccà in Auropa à nantu à a criazioni d’una urganizazioni di niveddu mundiali pà a ricerca in fìsica fundamintali. Dui anni dopu, in u 1954 nascìa di modu ufficiali u laburatoriu chjamatu « Urganizazioni aurupea pà a ricerca nucliaria » ancu sì u siglu CERN era cunsirvatu… Hè situatu d’un cantu è da l’altru di a fruntiera chì spicca a Francia da a Sguìzzara. Hè statu una di i prima urganizazioni di niveddu aurupeu. Oghji sò 22 i stata chì ni sò membra. A so cunvanzioni custitutiva hè chjara, si tratta di « …ricerca fundamintali schietta… », « L’attività di l’urganizazioni ùn sò mancu à pena militari… » è « i risultata di i travadda (…) sò resi accissìbuli. »
Oramai u CERN hè unu di i più maiori è di più pristigiosi laburatoria sciintìfichi di u mondu. U qualificativu « nucliariu » traduci a vulintà di capì ciò chì si passa drentu à l’atomu, veni à dì à u niveddu di a « naciola ». Oghji a noscia capiscitura di a materia trapassa a naciola è u CERN studieghja sopra à tuttu a fìsica di i particeddi, cumpunenti fundamintali di a materia è cerca à capì i forzi chì intarvènini in ‘ssu duminiu. Veni à dì chì u CERN s’intaressa à i leci chì difinìscini l’Universu. Cù strumenta sciintìfichi cumplessi, i sapienti fighjùlani ciò chì si passa quand’eddi impìttani i particeddi.
L’ACCILIRATORI pòrtani fascia di particeddi à ghjunghja à alti inargìi par falli impittà cù d’altri fascia o cù sìbuli fissi. ‘Ssa crèscita in inargìa si faci par vìa di campa lèttrichi è i fascia di particeddi sò avviati dopu cù campa magnètichi. U CERN disponi di u più maiori di l’acciliratori di u mondu. Hè circulariu è faci 27 chm di longu. Sò in rialità parechji acciliratori incatinati (chì crèscini sempri di più in inargìa) è chì custituìscini un cumplessu d’acciliratori. Hè chjamatu LHC in inglesu (Large Hadron Collider), u Impittadori Maiori di Adrona.
L’ARRIGISTRADORI sò piazzati vicinu à i loca ‘d’eddi pìchjani i fascia di prutona. Nòtani tandu ciò chì si passa palisendu chì particeddi nàscini dopu à una impittata.
Da nutà chì pianamentu è bè u cumplessu d’acciliratori di u CERN hè sempri ammidduratu par ghjunghja à una mascina chì sarà ancu di più pirfurmanti versu 2025 : u HL-LHC, acciliratori Alta Luminusità (High Luminosity in inglesu). Pirmittarà tandu di virificà sì d’altri particeddi asìstini è pò essa di cunfirmà a prisenza di a famosa è mistiriosa materia nera…
Da leghja : https://home.cern/fr/about
Ritrattu : https://pixabay.com/en/plasma-atom-science-arc-2338669/